Voordat de winterkou begint wil ik op deze plek graag nog even een keer terugkomen op de SSW en de betekenis ervan.
De SSW is zoals bekend gedefinieerd door de omkering van de zonale wind op 10 hPa hoogte en op 60 graden NB. Deze SSW is op 12 februari begonnen en blijft in stand tot minimaal de 24e, mogelijk zelfs de 27e of 28e van deze maand. Dat is extreem lang, mogelijk record lang. Daarbij komt dat ook op veel andere breedtegraden de wind oostelijk (geworden) is, gemiddeld per breedtegraad tijdelijk oostelijk van de evenaar tot aan de Noordpool, op 10 hPa. Dit mede dankzij de oostelijke QBO deze winter.
In het onderstaande plaatje zien de we afwijking van de gemiddelde zonale wind op 60 graden noorderbreedte. Blauw is onder normaal, fraai is de extreme afwijking in de stratosfeer zichtbaar, maar ook de doorwerking naar de troposfeer, vanaf de 23e. De absolute zonale wind kun je terugvinden op http://weatheriscool.com/index.php/stratosfaren-zonal-mean-u-wind-60n-vcs/, evenals het getoonde plaatje.
Tot nu toe deze maand hebben we weliswaar te koud weer gehad, maar nog steeds weinig afwijking van de trend deze winter tot nu toe, overwegend westelijke winden, meer dan normaal.
Zoals we inmiddels allemaal weten, keert het patroon binnenkort radicaal om. Ik toon het ensemble van ECMWF, voor +120 uur.
Ik moet zeggen dat ik het wel spannend vond de afgelopen week, of de veranderingen die gezien de stratosferische ontwikkelingen verwacht werden, wel plaats zouden vinden. Ik heb volop met jullie meegeleefd, bij alle ups en dows van de modellen. Dat we nu een blokkade krijgen met substantieel ander weer is een geweldige bevestiging voor de theorie van de SSW, maar toch wil ik een kanttekening plaatsen.
Hoewel de SSW zeer krachtig is, is deze waarschijnlijk niet de enige drijvende kracht achter de omslag. De MJO (zie http://www.cpc.ncep.noaa.gov/products/precip/CWlink/MJO/mjo.shtml) was zeer sterk en in de juiste fase voor de ontwikkeling van een Scandinavisch hoog. Mogelijk heeft deze zelfs meegeholpen bij het tot stand komen van de SSW.
Deze casus bevestigt desondanks de theorie (een SSW bevordert de hogedruk boven het noordpoolgebied), maar we moeten wel voorzichtig blijven met de interpretie van toekomstige SSW's. Als je alle SSW's samen beschouwt, zonder onderscheid split of displacement, dan heeft een derde deel geen reactie van de AO, 7% zelfs een omgekeerde reactie: een stijgende AO. 11% heeft significante daling van de AO, 46% zeer significante daling (zie https://www.vwkweb.nl/index.php?page=Forum&articleid=138&reference=ref261795&threadpage=7). De kans op een reactie in de troposfeer (lees daling van de AO tot onder normaal) is bij een splitsing van de stratosferische poolwervel groter dan bij een verplaatsing (displacement), blijkt uit de literatuur. Daar komt bij dat een negatieve AO niet garant staat voor koud winterweer in de Benelux.
Er bestaat dus geen simpel één-op-één verband: SSW-koud winterweer. Dat wordt ook duidelijk als je het andersom bekijkt. Er zijn een behoorlijk aantal koude of strenge winters zonder SSW, zie het lijstje in mijn bericht van een week geleden: https://www.weerwoord.be/m/2361361. 1963 en 1956 bijvoorbeeld kenden geen SSW, ook 1986, 1996 en 1997 niet. Er zijn talrijke andere drivers die van invloed zijn op het winterweer.
Terug naar de SSW van nu. In mijn bericht van een week geleden (zie ook verdiepingsforum) heb ik een grafiek getoond van de reactie van de AO en de temperatuur van De Bilt op 8 stratosferische splits (zeer sterke verzwakking van de Polar Vortex). Op het netweather stratosfeer forum verscheen pas (van Stewart) een meer uitgebreide studie, voor 18 van dergelijk SSW's (https://www.netweather.tv/forum/topic/88772-stratosphere-temperature-watch-201718/?page=32)
De SSW vindt hier plaats op dag 0. Wat we zien is dat de opwarming met enige vertraging doorwerkt naar de troposfeer en ook dat dit effect tot anderhalve maand na het event doorgaat. Hiervan uitgaande kunnen we voor deze SSW verwachten dat het effect van de SSW tot ver in maart kan voortduren. Een goed voorbeeld van een lange doorwerking van een SSW tot in maart wil ik jullie niet onthouden, namelijk de SSW van 30 januari 1958.
Links de AO, rechts de temperatuur van De Bilt. Maart 1958 was zeer koud, met een gemiddelde van 2,2 graden.