Ik krijg soms de indruk dat aangenomen wordt dat 1976 een woestijnzomer was en dat wij dit jaar blij mogen zijn als we zo'n beetje daarbij in de buurt mogen komen. Maar wat neerslag aangaat was die zomer eigenlijk helemaal niet zo bijzonder. Deze zomer 2018 tot nu toe in De Bilt heeft 17,1 mm tegen 95,8 mm in 1976. Veel meer waren het de hitte van de hittegolf en het ontbreken van een stevige regenperiode in de maanden daarna, die impact hadden. Als je puur kijkt naar de neerslag van De Bilt dan zijn er maar liefst 26 zomers droger dan 1976, vanaf 1 juni.
Droogte is meer dan alleen neerslagtekort, de verdamping speelt ook een rol. De grafiek van het neerslagtekort van het KNMI is een maat voor de droogte, maar die geeft 1976 eigenllijk meer credit dan het verdient. Dat heeft ermee te maken dat de telling al begint op 1 april. April dat jaar was koud (7,6 graden) met nota bene bijna matige vorst aan het einde van de maand. Het groeiseizoen begon eigenlijk pas later, de droogte begon dus feitelijk pas in mei. Maar zelfs mei was niet bijzonder droog, met 25 mm neerslag (De Bilt).
Het is dus primair de verdamping die 1976 de legendarische status verleent die de zomer in het collectieve geheugen gekregen heeft. De verdamping wordt echter niet gemeten, maar wordt berekend. Daarbij wordt uitgegaan van meteorologische factoren, maar de daadwerkelijke verdamping blijft in veel gevallen achter, omdat vegatatie en bodem het vocht niet (meer) kunnen leveren. Los daarvan is de berekening van de verdamping, hoewel het een exacte factor lijkt, arbitrair. En zijn meerdere methodieken mogelijk, exacte bepaling door meting van de verdamping is schier onmogelijk. Dat de verdamping toen meer zal zijn geweest dan nu, is onbetwistbaar, maar het staat verre van vast of daarmee het neerslagverschil wordt gecompenseerd. Iets dergelijks wordt wel gesuggereerd, als we kijken naar de tussenstand, eind juli.
https://www.knmi.nl/nederland-nu/klimatologie/geografische-overzichten/neerslagtekort_droogte
Exacte vergelijkingen trekken is moeilijk, maar feit blijft wel dat als wij deze zomer de neerslag van 1976 hadden gehad de natuur er stukken beter voor had gestaan en de landbouw veel minder problemen had gekend. Ja, maar de lente dan en de hitte van 1976? Steeds kreeg in 1976 de natuur toch weer een plens water, zelfs in augustus viel er nog ruim 14 mm (die moeten we dit jaar nog maar zien te halen). Eigenlijk was dat de droogste maand en van wat ik mij kan herinneren werd toen pas de grootste schade aangericht.
Wat ik nu waarneem in de natuur (Zeist/Maarn) is dramatischer dan toen, als ik vergelijk met eind juli 1976. De beuken hebben veel te lijden onder de droogte, de eerste grote dode beuk heb ik gesignaleerd. Esdoorns zijn ook gevoelig, iets minder maar ook kwetsbaar is de berk, die veelvuldig vergeelt. Van de struiken zijn lijsterbes en drents krentenboompje (zie foto) heel kwetsbaar. Los hiervan zie ik ook verkleurde eiken en plaatselijk zelfs een stervende den. Daar waar bomen een dicht bos vormen is de schade beduidend kleiner, de ecologie van het bos met schaduw en luwte biedt overduidelijk bescherming tegen de droogte. Verder is vegetatie minder kwetsbaar langs meren en rivieren en daar waar het grondwater nog hoog staat. Dat laatste is het enige waarin 1976 echt 'beter' scoort dan dit jaar: de droogte had diepere wortels door de geringere regenval in de voorafgaande winter.
