zo net op het 18 uur journaal van weerman Peter Kuipers munnike.
Aaan het einde van het weerbericht Met het weekeinde wordt het weer warmer! Alsof A het warm is geweest en B moet 15 graden nou warmer worden genoemd? Beter kan worden gezegd mi, Komend weekeinde wordt het milder! He, wat kan een mens zich soms ergeren aan de kleine dingen maar ik vind het van die rare uitspraken.
Het probleem zit in het spraakgebruik in de fysica en in het bijzonder de thermodynamica. Daarin kan je niet van absoluut warm of koud spreken. (Althans ooit kon dat niet; nu is in ieder geval het absolute nulpunt absoluut koud). Er is namelijk geen criterium om iets warm of koud te noemen want een ankerpunt is er niet, of is op zijn minst arbitrair. En met arbitraire definities kunnen we niet werken in de fysica.
Wat dan wel? Voor zo ver mijn kennis reikt is het begrip temperatuur voortgekomen uit het begrip thermisch evenwicht: twee lichamen (materiële entiteiten) hebben dezelfde temperatuur als er geen warmte (energie) stroomt van het ene naar het andere; beide lichamen zijn in thermisch evenwicht. Ruwweg zou je kunnen zeggen : in dezelfde thermische toestand. Daarmee is de thermometer in zicht gekomen, want deze komt in evenwicht met de omgeving en heeft dan dezelfde temperatuur als de omgeving. Nog steeds geen criterium voor warm of koud. Wel "even warm" of "even koud".
Als twee lichamen niet dezelfde temperatuur hebben, stroomt er energie van het ene naar het andere. Het warmste lichaam wordt kouder en en koudste lichaam wordt warmer. Deze overdracht van energie kan plaats vinden op verschillende manieren, maar daar gaat het hier niet om. Met behulp van een thermometer kunnen we dan vaststellen of iets warmer of kouder wordt. Bij warmer worden ontvangt het lichaam energie en bij kouder worden verliest het energie. (Terzijde: ook door chemische processen kan een lichaam kouder of warmer worden)
Fysici hebben dus de neiging om het begrip "warm" te ontwijken omdat daar geen criterium voor is. (Hé, "die draad wordt warm", betekent dan formeel toch: "wordt warmer") Voor een fysicus is jouw ergernis niet terzake omdat het precies klopt wat de weerman opgeschreven had: in het weekend warmer. Dus: in het weekend hogere temperatuur. Maar dat laatste kost meer letters.
Maar nu de weerman: in de meteorologie hebben we op basis van hoe we de luchttemperatuur ervaren wordt wel een systeem van begrippen als warm, koud, koel, zacht. Het lijkt me voor een weerman beter om die begrippen te hanteren. Hij had kunnen zeggen: in het weekend aanmerkelijk zachter. Maar de mierenneuker kan zeggen: is het nu zacht dan? Zo is er altijd wat. Prettig vind ik het wel als de begrippen consistent in relatie tot het seizoen gebruikt worden. En dat er januari niet gezegd wordt: vannacht wordt het koud als er 0 of 1 graad op de kaart staat.
Mocht het volgende week naar 20 tot 23 graden gaan dan komt het begrip warm in zicht. Wat dan? Het eenvoudigste is om steeds over hogere of lagere temperatuur te spreken. Dat is altijd correct maar klinkt weer formeel. Etc, etc
[edit] Met jouw voorstel krijg ik de neiging om de vraag te stellen: kan je van milder spreken als het nu niet mild is? M.a.w.: het is niet eenvoudig om het taalkundig-logisch correct te krijgen. [/edit]
Groet,
Cees