Veel koude en strenge winters doen in december, of soms nog vroeger van zich spreken. Een opvallende uitzondering is oa de winter van 84-85, waar december het op wintergebied volkomen liet afweten. Hier wat leesvoer uit mijn dagboek 1985 over de ontwikkelingen t/m 31 december 1984. Het dagboek wordt op dit moment voor de site opnieuw geformatteerd en vervolgens verder geschreven. (Nu t/m 22 januari; er moet dus nog een maand bij komen)
September 1984 was somber en nat. In De Bilt werd 145 mm afgetapt en in het Brabantse Klundert zelfs 250 mm. Het was het sluitstuk van een vrij koele zomer. Alleen augustus scoorde boven normaal met een gemiddelde van 18,1 C. De andere vier maanden van het warme seizoen waren te koel. Opvallend koel was de maand mei : een gemiddelde van 10,6 tegen 12,7 normaal.
Oktober: Na dat tegenvallende zomerseizoen kwam een vrij zachte oktober met een egaal temperatuursverloop; een maand zonder vorst.
November: Op de weerkaarten van november 1984 zien we vaak een hogedrukgebied op het vasteland van Europa en dan meest boven Rusland. Het hield bij ons onstuimig herfstweer op een afstand, zonder dat er al van winterweer sprake was. In het noorden van het land kwam de winter toch even binnen sluipen, toen op 17 november het hogedrukgebied zich boven Finland en west Rusland had gevestigd. Een depressie trok Frankrijk binnen waardoor een oostelijke stroming ontstond. Hiermee kwam in het noorden van het land vrij koude lucht uit Oost Europa binnen. Eelde telde op 15 , 16 en 17 november de eerste drie vorstdagen van het seizoen. Op 17 november drong zachtere lucht op naar en noorden, wat daar aanleiding gaf tot sneeuw en ijzel. Op 18 november was de kou verdwenen. De Bilt was tot dan toe nog steeds vorstloos geweest. Het hogedrukgebied trok zich terug tot ver in Rusland en liet ons achter met een zachte novembermaand.
1 december 1984 : Het is rustig weer. Diep in Aziatisch Rusland ligt een krachtig hogedrukgebied met kerndruk van 1055 hPa. Omdat het in de richting van het oostelijk Middellandse zeegebied sterk ontwikkeld is, veroorzaakt het boven Europa een zuidelijke stroming. Absoluut geen wintersituatie; vandaag komt De Bilt bij een zuidoostenwind tot 11 graden.
2 december: De eerste vorstdag van het seizoen in De Bilt; dank zij nachtelijke uitstraling komt de temperatuur net even onder 0. Met -0,1 C heet dat dan een vorstdag.
3 t/m 10 december: Het hogedrukgebied neemt in betekenis af; de kern trekt over midden Europa naar het westen en ligt op 10 december boven Het Kanaal. In ons land schommelt de temperatuur rond normale waarden, met op 7 en 8 december een halve graad vorst. De wind waait meest uit het zuiden en draait op 10 december naar zuidwest. Een enkele dag valt er een paar millimeter regen. Saai weer voor de winterliefhebber.
11 t/m 17 december 1984: Het is doorgaans vrij rustig weer met weinig zon. Op 13 december schijnt de zon ongeveer 5 uur en op 17 december 2 uur. Op 14 t/m 17 december valt af en toe regen; bij dit alles ligt de temperatuur zowel overdag als 's nachts boven de 0 graden. Is dit winter?
De weerkaarten uit die week laten een hogedrukgebied zien, dat ver weg in Aziatisch Rusland zijn vaste plek lijkt te hebben gevonden. Op 11 december ligt er ook een hogedrukgebied boven onze omgeving; tussen beide hogedrukgebieden in baant een hoeveelheid koude lucht zich een weg over midden Europa. Als dan op 12 en 13 december de druk boven Scandinavie stijgt lijkt er geleidelijker een iets winterse situatie te ontstaan. Van kou komt weinig terecht : het hogedrukgebied boven Scandinavie wordt opgenomen in het Russische hoog terwijl intussen een depressie boven de Britse eilanden zijn invloed over ons land doet gelden. Uitzicht op echt winterweer is er niet. Aan de andere kant is er ook geen sprake van een westcirculatie met grote depressie-activiteit. Een groot lagedrukgebied ligt ver weg, tussen IJsland en Groenland.
Koudegetal 1985 tot nu toe : 0,0
18 t/m 24 december 1984: De week voor kerst verloopt vorstloos. De wind zit meestal in de zuidwesthoek, waarbij er op de meeste dagen wel wat regen valt. De maximumtemperatuur schommelt tussen +6 en +9. Op de weerkaarten zien we ver weg boven de Oeral een krachtig hogedrukgebied met kernwaarde omstreeks 1050 hPa. Af en toe komt er een brug tot stand tussen het Azorenhoog en dit Russische hoog. Uitlopers van een depressie bij IJsland dringen regelmatig tot onze streken door en veroorzaken het regenachtige weer. Op kerstavond lijkt zich een hoeveelheid iets koudere lucht in Polen en west Rusland in beweging te zetten naar het westen. Veel kou is daar niet van te verwachten, maar, wie weet...
25 december : Eerste kerstdag 1984 heeft gematigd weer met af en toe een bui en een paar uur zon. In De Bilt komt het maximum op 7,1 C.
26 december : In de nacht is bij opklaringen het kwik in De Bilt net iets onder 0 gedaald. Met die -0,2 is de 4-de vorstdag van het seizoen binnen. De wind zit in de zuidhoek en is zwak tot matig en er valt af en toe een buitje. Op de weerkaart is een nieuwe ontwikkeling te zien : een vrij koude depressie met kern ten zuiden van IJsland breidt zich in de richting van Frankrijk uit. Hierdoor gaat de wind krimpen van zuid naar oost. Dit zal de aanvoer van continentale lucht bevorderen. Van vorst van betekenis zal daarbij voorlopig geen sprake zijn.
27 december : Vandaag is het droog en iets kouder, met een maximum van 4,7 bij een zwakke noordoostenwind. De kleine depressie ligt nu, afgezwakt, met zijn kern bij de zuidkust van Bretagne. Ver weg, het verhaal wordt eentonig, bij de Oeral ligt een hogedrukgebied met kerndruk van 1045 hPa. Een ander hogedrukgebied ligt voor de kust van Portugal. Dat levert ons dat 'geen-vlees-en-geen-vis-weer' op.
28 december : Bij een opnieuw naar zuid gedraaide wind is het vandaag weer iets kouder. De Bilt geeft een maximum van 2,7 C na een minimum van -1,5. Op de rand van de weerkaart gebeurt iets opvallends : terwijl in de omgeving van Spitsbergen de druk stijgt trekt een koudepool ten oosten daarvan langzaam in de richting van het noord-russische vasteland. Een winters ontwikkeling? Voorlopig merken wij daar niets van; het Russische hogedrukgebied breidt zich iets naar Scandinavie uit, terwijl het hoog voor de kust van Portugal honkvast is. Wij zitten daar tussenin met rustig weer.
29 december : Opnieuw een vorstdag met rustig weer. Het etmaalgemiddelde is met +0,8 C duidelijk aan de lage kant. Het russische hogedrukgebied trekt wat naar het westen en lijkt te gaan samensmelten met het Portugese hoog; dit hogedrukgebied heeft een zwakke uitloper naar de poolzee ontwikkeld. In noord Rusland neemt de kou toe; de koudepool komt aan land ten oosten van Nova Zembla. Een ander fenomeen is opvallend op de weerkaarten : al dagen lang ligt een depressiegebied vrijwel stationair bij het zuiden van Groenland.
30 december : De eerste Hellmannpunten zijn binnen; nou ja, punten? Met een gemiddelde van -0,2 C in De Bilt staat het koudegetal na vandaag op 0,2. Zouden we zo langzaam de winter in glijden? We bevinden ons in een hogedrukgebied, dat een groot deel van west en midden Europa beslaat. Het hogedrukbastion heeft zich geheel uit Rusland terug getrokken naar westelijker gebieden. In noord rusland gaat de kou steeds verder met zijn langzame opmars naar het zuiden. Maar met zo'n hogedrukgebied boven onze omgeving lijkt er weinig kans, dat deze kou onze kant op komt. Een sterke straalstroom uit het westen is nog steeds ver te zoeken. Boven de oceaan buigt deze gedeeltelijk naar het noordoosten weg; een andere tak komt over west Europa vanuit het noorden. Drukdalingen in de avond bij Schotland lijken te wijzen op de vorming van een depressie op het noorden van de Noordzee. Zou deze depressie een beetje leven in de brouwerij kunnen brengen?
Koudegetal na 30 december : 0,2
31december 1984: Een gewone, sombere winterdag, met een maximum van ongeveer 5 graden C. Het leek aanvankelijk een droge jaarwisseling te worden : het KNMI verwacht morgen enige tijd regen en sneeuw. Een depressie zal over ons land naar het zuiden trekken. Daarachter blijft de kans op een regen- of sneeuwbui bestaan. In mijn eigen dagboekaantekeningen zie ik staan : op oudejaarsdag gaat het onverwacht regenen en in het oosten van het land ook sneeuwen.. In het licht van de dingen, waarvan we achteraf weten dat ze zouden komen, is het leuk om ook Hans de Jong te citeren. Uit zijn bericht van de ochtend van de 31-ste december neem ik een paar fragmenten :
.. tijdens de jaarwisseling zal er in de euro-weerverhoudingen weinig veranderen..
Bij het bespreken van computerberekeningen :
..Een langs Schotland passerende depressie zwenkt af over de Noordzee en gaat het weerbeeld in Europa beheersen, ja u hoort het goed .. in Europa. Kaarten voor donderdag en vrijdag (3 en 4 januari) geven aan dat het Scandinavische hogedrukgebied dan foetsie is en plaats heeft gemaakt voor een omvangrijk lagedrukgebied dat breeduit over West-, Midden- en ten dele zelfs over Zuid-Europa gaat liggen. Ook het Azoren-maximum zou volgens mijn gegevens erdoor van slag raken. Een en ander geeft in toenemende mate onbestendigheid waarbij we beter nog maar niet kunnen rekenen op vroege lentetemperaturen.
Tot zo ver Hans de Jong, die al een aanwijzing geeft voor naderend kouder weer. De titel van zijn weerpraatje was overigens : Halfslachtig. Duidelijk is het allemaal dus nog niet.
De jaarwisseling verloopt bij ons met nat en winderig weer. Uit alles blijkt, dat de ontwikkelingen vandaag sneller zijn gegaan dan verwacht. De depressie die vannacht bij Schotland is ontstaan, trekt ondanks de aanwezigheid van een hogedrukgebied boven Europa over de Noordzee naar het zuidzuidoosten. Wat een onverwachte dynamiek! Achteraf is goed te zien, hoe dat op de weerkaart plaats grijpt. Het hogedrukgebied boven Europa wordt aldaar versneld afgebroken. De kern trekt zich terug naar het zeegebied ten westen van Bretagne. Maar nog iets : alsof het uit Europa werd weggedrukt en een nieuwe uitweg zoekt, breidt het hogedrukgebied zich snel in de richting van IJsland uit en gaat contact maken met het hogedrukgebied in de poolstreken. De oude depressie ligt nog steeds bij zuid Groenland. Een andere, kleine depressie trekt het noorden van Rusland binnen en neemt een hoeveelheid zeer koude lucht mee in de richting van noord Scandinavie en noord Rusland. Thialf op oorlogspad!