Ik weet het, het is een Tantalus kwelling, maar ik kan het toch niet laten. Nadat het jaar 1986 herfstachtig eindigde, met op 30 december op sommige plaatsen bijna 40 mm regen, viel meteen vanaf 1 januari de winter met horten en stoten binnen, wat later een zeer koud vervolg kreeg. Het is de moeite waard om deze maand eens van dag tot dag te beschrijven.
Mijn weerdagboek van januari 1987
1 januari
Het weer gedroeg zich vandaag erg vreemd: in het zuiden stond een zuidwester en viel er de hele dag regen, aanvankelijk bij een temperatuur van 8 graden. In het noorden werd het niet meer dan 3 graden en viel er natte sneeuw. 's Middags leek het met een temperatuurdaling naar 5 graden even er op dat de koude lucht naar het zuiden kwam zetten, maar vreemd genoeg liep in de avond de temperatuur weer op terwijl het in het noorden juist kouder werd: daar daalde het kwik naar het vriespunt en viel er inmiddels droge sneeuw. In het zuiden nog steeds regen...
2 januari
De kou won het uiteindelijk toch van de zachte lucht. Om half 4 in de middag was het in Nijmegen nog altijd 8 graden, maar twee uur later vroor het bijna... In het noorden was er nog behoorlijk wat sneeuw gevallen.
3 januari
Het heeft vannacht 5 graden gevroren. In de ochtend viel er heel even wat motsneeuw, maar de rest van de dag was droog met behoorlijk wat zon waardoor de Tx kon oplopen tot een paar graden boven nul.
4 januari
Tegen de verwachting in had het vannacht niet of nauwelijks gevroren. De hele dag was het bewolkt en ’s middags begon het heel licht te sneeuwen bij een temperatuur van iets boven nul. Op het eind van de middag begon het een stuk harder te sneeuwen, maar dat ging toen snel over in regen bij een harde wind.
5 januari
Vooral in de middag vielen er enkele flinke buien, soms met natte sneeuw. Er was nauwelijks zon bij Tx van 6 graden.
6 januari
Een eerste aanval van Koning Winter. Terwijl een Spaans hoog een uitloper ontwikkelde richting IJsland, vielen er bij ons overdag nog steeds flinke buien bij een graad of 5, maar in de avond begon het even flink te sneeuwen en daalde de temperatuur tot onder nul. Die combinatie resulteerde in het ontstaan van spiegelgladde wegen.
7 januari
Het hogedruk gebied komt boven de UK te liggen. Na een nacht met lichte vorst bleef het de hele dag tamelijk bewolkt. In het begin van de middag begon het weer te sneeuwen bij een temperatuur van iets onder het vriespunt. Uiteindelijk viel er ca. 1 cm sneeuw.
8 januari
Vannacht heeft het matig gevroren. Er volgde een bewolkte dag met in de middag af en toe wat lichte sneeuw bij een Tx rond het vriespunt. Het hogedruk gebied trekt over NL weg naar midden-Europa, waardoor het in het noordwesten begon te dooien: er viel regen bij een temperatuur die opliep tot 4 graden.
9/10 januari: Siberische kou-inval!
9 januari was in eerste instantie net als gisteren een bewolkte dag bij een temperatuur van rond het vriespunt. Boven de Azoren en Ierland zijn twee kleine depressies ontstaan die zich samenvoegden en een duiker vormden die naar Sardinië trok. In de avond daalde de temperatuur, maar vreemd genoeg begon het later op de avond te motregenen, ijzel dus! Maar gelukkig geen grote hoeveelheden. In de nacht ging de temperatuur flink onderuit en bereikte uiteindelijk -8 graden om overdag op 10 januari nauwelijks meer op te lopen. Even was er in het begin van de middag de zon te zien, maar daarna nam de bewolking weer toe en viel er af en toe wat lichte sneeuw. De eerste meldingen kwamen binnen van schaatsers die zich op het ijs waagden, ondanks dat er een bijzonder ijzige en harde oostenwind stond die het bijzonder onaangenaam maakte om buiten te zijn.
11 januari
De eerste nacht met strenge vorst: -12 graden. Verder was het een zonnige maar steenkoude dag waarin aanvankelijk alleen af en toe wat cumuluswolkjes over dreven die zelfs wat sneeuwvlokjes loslieten, bij een Tx van niet hoger dan -10 graden. De wind was daarbij nog steeds ondraaglijk koud, terwijl er inmiddels op uitgebreide schaal geschaatst werd. ’s Avonds nam de wind af en gingen we een heldere nacht in.
12 januari
De Waddeneilanden hadden zowel gisteren als vandaag “last” van een voortdurende trein aan sneeuwbuien, die zo’n 45 cm sneeuw brachten. Vrijwel heel Europa leeft inmiddels in de ban van de kou. Op veel plaatsen werden koude-records gebroken. Zo vroor het ergens in Siberië 64 graden en werd het in het noorden van Noorwegen maarliefst 50 graden onder nul. Er waren in heel Europa al tientallen slachtoffers te betreuren door de kou, tot in Griekenland aan toe. Het woord “Elfstedentocht” valt ook al hier en daar.
Ook bij ons werd de kou nog altijd heviger. Vannacht vroor het maarliefst 16 graden en overdag bleef het matig vriezen. Net als gisteren was het een behoorlijk zonnige dag.
13 januari
In de Franse Jura werd vannacht -42 graden opgemeten. Na 3 nachten met (zeer) strenge vorst zit nu al het hele IJsselmeer dichtgevroren en is het ijs vaak al 20-25 cm dik. Terwijl ijsmeester Sipkema nog ieder commentaar weigerde, verschenen er al T-shirts met het opschrift “Elfstedentocht 1987” en werden vele hotels in Friesland volgeboekt. Terschelling zuchtte inmiddels onder een sneeuwlaag van ruim een halve meter met sneeuwduinen tot 1 meter. Ook in Nijmegen vielen af en toe wat sneeuwbuitjes tussen de zon door. ’s Avonds nam de wind behoorlijk toe.
14 januari
“Extreem koud” volgens het KNMI, “ondraaglijk koud” voor mensen die zich buiten waagden. En in cijfers: De Tx in de Bilt haalde nog net niet het absoluut laagste dagrecord (-11,2 graden in 1938), maar in het oosten en noordoosten kwam de temperatuur nauwelijks hoger dan -14 graden (ook geen landelijk dagrecord overigens, die stond op -16,7 graden ergens in de 19e eeuw). Dat zou nog wel te doen geweest zijn als het windstil was, maar een stormachtige oostenwind bracht de gevoelstemperatuur op -35 graden !!! De gasunie heeft een record hoeveelheid gas afgeleverd en zat vrijwel aan zijn maximale capaciteit. Uiteraard leek een mogelijke Elfstedentocht steeds dichterbij te komen.
15 januari
Na weer een nacht met zeer strenge vorst, adviseerde het KNMI voor vandaag iedereen dringend om niet naar buiten te gaan als dat niet noodzakelijk was. Achteraf viel het nogal mee: het werd minder koud dan gisteren (-8 graden), maar er stond nog steeds die harde wind. Op de grote rivieren kwam er hier en daar al wat ijs voor. Het weerbeeld voor vandaag: nog volop zon in de ochtend, maar in het begin van de middag nam plotseling de bewolking toe en viel er later ook nog even wat sneeuw. ’s Avonds klaarde het weer op en nam ook de wind wat af.
16 januari
De scheepvaart komt steeds meer in de problemen: vandaag zaten een paar veren vast in het ijs van de waddenzee en op de grote rivieren hadden de kleinere schepen al moeite om door het drijfijs te varen. De IJssel bij Kampen raakte zelfs verstopt door een grote ijsdam, waardoor overstromingen dreigden. Maar gelukkig werd de vorst vandaag iets minder venijnig: vannacht voor het streng, overdag matig en de wind was een stuk minder dan de afgelopen dagen. Wel was de lucht de hele dag grijs, maar het bleef droog. Vandaag werden de NL kampioenschappen op natuurijs gehouden, een Elfstedentocht zit er vooralsnog echter niet in…
17/18/19/20 januari
Er volgde een aantal dagen met rustig, grijs en somber weer met af en toe wat lichte motsneeuw. Omdat daarbij de kou geleidelijk verder af nam, trok Nederland er in het weekend massaal op uit om te gaan schaatsen, wat leidde tot diverse verkeersopstoppingen in het hele land.
21 januari
De vorst verliest langzaam maar zeker steeds meer terrein. De motsneeuw die er aanvankelijk nog steeds af en toe viel ging langzaam over in motregen, hoewel de temperatuur nog onder nul bleef. Dat betekende dus hier en daar spekgladde wegen.
22 januari
Vanochtend vroor het nog en viel er nog steeds wat motregen. Op veel plaatsen had zich daardoor inmiddels een flinke laag ijs afgezet, dus spiegelgladde wegen. Er bleef de hele dag een dichte mist hangen, in combinatie met de gladheid dus nogal wat overlast voor het verkeer. Voor het eerst sinds 10 januari steeg het kwik vandaag wel uiteindelijk tot iets boven nul.
Het vervolg
Op 23 januari verdwenen de laatste resten sneeuw. Er volgde een periode met licht winters weer. Op 3 februari kwam het nog een keer tot flinke ijzel, maar daarna was de diepvrieswinter voorbij.