De winter van 78/79 is beroemd (berucht, zo men wil) geworden door zijn ongeëvenaarde transportkou van eind december, de sneeuwstormen waar dat mee gepaard ging, het buitencategorie Polar Low van 2 januari, de extreme kou in noord Groningen daarna en last but not least de langdurige sneeuwjacht in het noorden van het land in februari.
Een ander uitzonderlijk aspect van de winter was het veelvuldig voorkomende kwakkelweer met daarbij extreem veel ijzeldagen. Ik meen dat het er in Rotterdam 22 waren. Vandaag aandacht voor de bijzondere ijzelsituaties van 20 t/m 23 januari. Het koude kwakkelweer gaf ook dagen met ijzel die geen einde van de vorst inluidden, met als gevolg een laag ijzel die bleef liggen en hangen. Ik weet het, maart 87 spande de kroon qua hevigheid van de ijzel, ook met aanhoudende vorst, maar deze situatie in 79 deed zich meer landelijk voor en ook op meerder dagen. Een winter die ook wat dat betreft op eenzame hoogte staat. Zeker in mijn herinnering die inmiddels een kleine 70 jaar beslaat.
Hier mijn dagboek/verslag, met een paar foto's. Deze zijn van slechte kwaliteit maar geven wel een indruk.
20 januari:
Nu is het goed raak met de ijzel, de 8-ste ijzeldag. In het hele land begint het in de loop van de dag te ijzelen bij ongeveer –1 à –2. Bij ons in Schiedam begint dat omstreeks 11 uur. De ijzel zet flink door, waardoor het strooien van zout nauwelijks meer helpt. Zout water wordt afgevoerd, de straat wordt extra koud door het ijs/zout mengsel en enige tijd na een strooibeurt begint de ijsvorming opnieuw. Belangrijkste gevolg van het strooien is in feite, dat het wegdek en de grond daaronder kouder wordt dan de –2 van de lucht. Het bevordert zo de gladheid net zo hard als dat die wordt bestreden. Compleet zinloos onder deze omstandigheden.
In de middag rijd ik over een brede, geheel verlaten weg in Rotterdam west. Een mooie gelegenheid om zelf eens wat met slippen te experimenteren; het valt me nog tegen hoe moeilijk een auto in een slip te krijgen is als je dat juist wilt. Snelheid opvoeren tot 30 km/uur, dan remmen en eventueel een rukje aan het stuur; eenmaal in een slip krijg ik hem er weer gemakkelijk uit. Even later, in de stad, valt me op hoe tergend langzaam de auto’s rijden. Toch wel terecht, bedenk ik; remmen is namelijk nauwelijks mogelijk, en dat was ik bijna vergeten.
De straat voor mijn huis heeft om 3 uur een ijslaag van 5 mm. Mijn buurman is zo attent om de stoep schoon te bikken. Tevergeefs natuurlijk; er ligt om 6 uur opnieuw een laag van 5 mm. Elders in het land gaat het niet anders. In het hele land komt het verkeer bijna tot stilstand.
Het KNMI heeft de grootste moeite om de ontwikkelingen bij te houden. Door plotselinge drukstijgingen boven Scandinavië wordt de opmars van de zachte lucht vertraagd; in de loop van de avond komt het front, dat de voorste begrenzing van de zachte lucht vormt, boven het zuidwesten van ons land tot stilstand. Om 19 uur is het in Vlissingen +1, in Rotterdam –0 en De Bilt –1; in het noordoosten van het land is het dan nog –3. De wind is nu (tijdelijk) naar zuidoost gedraaid.
De zout-soap : rijkswaterstaat is nu gestopt met strooien van zout op doorgaande wegen, zoals de autosnelwegen. De wegen vroren weer snel op en er was te weinig verkeer om de ijslaag kapot te rijden. Linkerrijstroken waren al helemaal onberijdbaar geworden. De gemeente Dordrecht deponeerde op 20 plaatsen in de stad strooizand, dat de bewoners naar eigen goeddunken konden gebruiken. Rijkswaterstaat schat de beschikbare hoeveelheid strooizout op vijftigduizend ton. Het vreemde van deze berichten is, dat al dagenlang de indruk gewekt wordt, dat het zout bijna op is. Wanneer zou het nu werkelijk op zijn?
Intussen levert de gladheid wel veel problemen op ; openbaar vervoer komt vrijwel tot stilstand ; de KLM kampt met grote vertragingen in de vluchten; in Groningen en op de Veluwe moest een aantal wegen worden afgesloten door stuifsneeuw; ziekenhuizen melden een vijfvoud van het normale aantal botbreuken. Eén positief bericht is er wel : er kan op grote schaal op straat geschaatst worden!
Kou heerst nu in een groot deel van Europa. In Frankrijk,Spanje, Portugal en op de Britse eilanden vriest het niet, maar erg zacht is het daar ook niet. Zacht weer is nog wel rond de Middellandse zee te vinden. Strenge vorst is te vinden in noord Rusland en noord Scandinavië. Bij ons mag verwacht worden dat de vorst aanhoudt en in Zeeland ook weer terugkeert.
21 januari:
Een grauwe dag met dalende temperatuur. De gladheid vermindert iets, doordat de ijzel kapot gereden wordt. In de avond vriest het in Schiedam al weer 3 graden. De straat voor mijn huis ziet er wittig uit, maar dat is geen sneeuw. De ijzel wordt tot gruis gereden en krijgt zo iets sneeuwachtigs. Buiten de directe bebouwing zie ik een ijslaag die is opgebouwd uit sneeuw+ijzel+sneeuw+ijzel. De “geschiedenislaag” op niet bereden gedeelten van straten wordt steeds dikker. En we zijn nog niet van de winter af. De verwachting luidt : lichte tot matige vorst en woensdag kans op sneeuw.
22 Januari:
Eén van de meest vreemde winterdagen die ik heb meegemaakt. Vandaag is alles in één of andere tint grijs uitgevoerd : de lucht is loodgrijs, bomen en struiken zijn bruingrijs van de ijzel, de weilanden grijswit. Het is weer erg koud : om zes uur in de avond vriest het 5 tot 6 graden bij matige ONO wind. Het weerbericht spreekt van toenemende vorst en kans op sneeuw. In de loop van de avond herziet het KNMI het weerbericht : morgen geruime tijd ijzel. Al weer.
Koudegetal na 22 januari : 147,3
23 januari 1979, dinsdag : Nationale ijzeldag:
Nog maar net zijn we bekomen van de ijzel van drie dagen geleden en daar begint het opnieuw. En nu in het hele land. In de loop van de nacht is het gaan ijzelen (ik noteer de 9-de ijzeldag), waardoor het verkeer en het openbare leven grondig worden ontwricht. Voor mijn huis meet ik om een uur of tien in de ochtend al een 5 mm dikke nieuwe ijslaag. Dat gebeurt bij temperaturen die flink onder nul liggen; Rotterdam heeft in de vroege ochtend nog –4; het noordoosten heeft dan nog –7.
Door de ijzelproblemen zijn vandaag de meeste scholen gesloten, er wordt geen post bezorgd en geen huisvuil opgehaald. Kranten worden niet bezorgd, zodat in mijn verzameling knipsels die van 23 januari 1979 ontbreken! Dat het verkeer grotendeels lam geslagen is, behoeft geen betoog. De spoorwegen weten zich naar omstandigheden nog aardig te redden. Veel extra materieel wordt ingezet om de grote stroom reizigers te verwerken. Een van de grootste problemen is de gladheid op de perrons; vertragingen van tien tot twintig minuten kwamen op de meeste lijnen voor.
Wat bezielde enkele schaatsers om zich in alle vroegte te begeven naar het ijs bij Elburg? Het waren de marathonschaatsers, die onder barre omstandigheden een wedstrijd over 200 kilometer volbrachten. Niemand minder dan (dolle) Dries van Wijhe was de winnaar van deze marathon, gevold door Westerveld op 1 minuut 20 en Vossebelt op 4 minuut 12. Andere grote namen in het veld waren Jan Roelof Kruithof (6-e) en veteraan Jan Uitham (11-de). De laatste, bekend door als 2-e te eindigen in de beruchte elfstedentocht van 1979, zette hiermee met zijn 54 jaar een geweldige prestatie neer.
De hele dag komen over de radio afgelastingen door van allerlei evenementen. Het lijkt wel of er niets meer gebeurt in Nederland. In het TV-journaal vernemen we dat musea gewoon open waren en dat het Kröller–Müller museum in Otterloo vandaag één bezoeker kreeg; hij was op de schaats gekomen.
De zout-soap : De zoutvoorraden zijn vermoedelijk vanavond al op. Er wordt nu nog maar mondjesmaat gestrooid; meer en meer wordt zand gebruikt, al dan niet vermengd met zout. Vanaf morgen moeten wegenbeheerders het doen met de twee- tot vierduizend ton die dagelijks wordt geproduceerd. Enig soelaas biedt een schip met drieduizend ton zout, dat AKZO importeert uit het Middellandse Zeegebied.
In de loop van de dag verandert de neerslag. Terwijl ik om 13 uur ongeveer 1 cm vers ijs meet, beginnen er korreltjes ijs uit de lucht te vallen. Deze ijsregen zal te maken hebben met geleidelijke daling van de temperatuur in de hogere luchtlagen. Wat eerst als regen viel, valt nu als gesmolten sneeuw, die in de koude grondlaag tot ijskorreltjes bevriest. Om half drie is het proces van afkoeling zo veel verder gegaan, dat de neerslag nu als sneeuw valt. Veel is het niet, maar net genoeg om alles weer mooi wit te maken.
Het KNMI heeft ook nu weer moeite om de ontwikkelingen op tijd in de verwachtingen te verwerken. Op de weerkaart is om 13 uur in de middag een kleine depressie te zien, met de kern al net iets ten oosten van ons land. Daar achter draait de wind naar noordwest; de bovenlucht koelt af, wat in de registratie van De Bilt mooi te zien is. Om 13 uur is de gemiddelde temperatuur tussen 1,5 en 5,5 kilometer nog –10 tot –11. Om 1 uur in de nacht daarop is die temperatuur gedaald tot ongeveer –16. De verwachting voor morgen : sneeuw.
Hier een beeld van de situatie op 23-1 in de middag. Het is een kleurenfoto, maar de kleuren zijn intussen geheel afgedempt door de ijzel.
