We wennen te makkelijk aan extreem weer
Pieter Boussemaere
Een zomer zonder hittegolf vinden we al geen zomer meer, zo snel went de opwarming, schrijft Pieter Boussemaere. Terwijl ons land echt niet is voorbereid op die extreme temperaturen.
Het is fascinerend en zorgelijk tegelijk om te horen wat mensen ‘denken’ te weten over normale zomerse temperaturen, of over hoe warm de zomers vroeger waren. Zo weten we uit psychologisch onderzoek dat mensen zich de zomers uit hun kindertijd meestal herinneren als zonnig en warm. Bovendien kwam een studie in de Proceedings of the National Academy of Sciences tot de conclusie dat ons geheugen wel bijzonder kort is als het gaat om wat we als ‘normaal’ weer beschouwen. Over het algemeen baseren mensen hun oordeel over ‘normaal’ weer op wat er in de afgelopen twee tot acht jaar is gebeurd, in plaats van het te koppelen aan de klimaatgegevens. We hebben dus automatisch de neiging om extreme weerfenomenen snel te ‘normaliseren’. Dat leidt tot een breuk met de werkelijkheid, waardoor de perceptie van klimaatopwarming mogelijk vertroebeld wordt.
Een mooi voorbeeld daarvan hoorde ik afgelopen vrijdag op een Vlaamse radiozender. De pret kon niet op toen twee radiopresentatoren te horen kregen dat we deze week mogelijk tot veertig graden in de schaduw zouden halen. ‘De zomer is in het land: party time!’, riepen ze verrukt. ‘Dertig graden en meer, dat is zomer!’ Dat we sinds de start van deze (weerkundige) zomer al tien zomerse dagen achter de rug hebben, waarbij we op 18 juni zelfs 33 graden haalden, waren de presentatoren blijkbaar uit het oog verloren. Dat komt wellicht doordat ze niet weten dat wetenschappers een zomerse dag omschrijven als een dag van 25 graden of meer. Maar blijkbaar voelt een dag van 25 graden niet langer aan als een echte zomerdag. De zomer is nu pas in het land als de thermometer dertig graden of meer aangeeft.
Tropische dagen
Een dag van dertig graden of meer wordt in het jargon een tropische dag genoemd. Tropische dagen waren in mijn kindertijd (de jaren 80) zeer uitzonderlijk. Tijdens de periode 1980-89 werden amper 18 tropische dagen geregistreerd. Vier van die tien jaren (1980, ‘81, ‘85 en ‘88) moesten het zelfs zonder één enkele tropische dag stellen. Dat is intussen sterk veranderd. De afgelopen tien jaar (2012-2021) telden onze weermensen maar liefst 64 tropische dagen.
Als je kijkt naar het aantal hittegolven, dan is het verschil met mijn kindertijd nog duidelijker. Het KMI spreekt van een landelijke hittegolf als de maxima in Ukkel gedurende minstens vijf opeenvolgende dagen tenminste 25 graden halen, waarbij op minstens drie dagen 30 graden gehaald wordt. In de jaren 80 was er maar één jaar met een officiële hittegolf. Alleen tijdens de zomer van 1983 maakte ik als kind een hittegolf mee. En tijdens de periode 1960–1974 telde ons land zelfs geen enkele hittegolf. Dat is nu wel anders. De afgelopen tien jaar werden maar liefst tien hittegolven geregistreerd. We zijn het, met andere woorden, gewoon geworden om zowat elke zomer minstens één hittegolf voorgeschoteld te krijgen. Of beter, een zomer zonder hittegolf voelt intussen niet langer aan als een echte zomer.
Hetzelfde geldt voor de manier waarop we met absolute hitterecords omgaan. Deze week verwacht men in Ukkel temperaturen rond de 38 graden. Dat is werkelijk ongezien. Tot 2019 was de hoogste temperatuur ooit gemeten in Ukkel 36,8 graden. Een verwachte temperatuur van 38 graden zou dus alle alarmbellen moeten doen afgaan. Maar sinds 25 juli 2019, de dag waarop dat voorgaande absolute record verpulverd werd – toen werd in Ukkel maar liefst 39,7 geregistreerd, lijkt die temperatuur van 38 graden plots gewoon. Of zoals weerman David Dehenauwin verschillende media liet optekenen: ‘Het wordt geen hittegolf, maar een hittemoment. Plaatselijk is 40 graden niet uitgesloten, maar de kans is klein dat er records sneuvelen.’
Koeling voor de rijken
Deze gestage gewenning aan weerextremen en de manier waarop erover gecommuniceerd wordt, verstoort dus ons begrip van wat weerextremen werkelijk betekenen voor mensen, planten en dieren in België. Het zorgt voor een zekere paradox waarbij we aan de ene kant temperaturen tegen de 40 graden normaal beginnen te vinden voor een Belgische zomer, maar aan de andere kant steeds moeilijker kunnen begrijpen waarom de natuur of sommige medemensen daar niet goed mee kunnen omgaan. België is immers niet voorbereid op dergelijk hoge temperaturen. Zo hebben alleen de rijkeren huizen met koeling. De meeste huizen zijn hier gebouwd om warmte binnen te houden, niet buiten. De meeste huizen hebben ook geen buitenzonwering, en veel steden hebben onvoldoende bomen om hitte-eilanden te voorkomen.
Ook ons zo goed mogelijk aanpassen aan wat is en komen zal, wordt dus een race tegen de klok. Het staat immers vast dat het klimaat de komende decennia verder blijft opwarmen en dat men binnen enkele decennia jaloers zal terugkijken op onze huidige ‘koele’ wereld.
