Na een paar weken stilte mijnerzijds, toch weer een gletsjerbijdrage. Het weer werkte die dag overigens niet mee: romdom niets dan zon, maar de berg hulde zich in wolken met geregeld regen.
Bovenop een tafelberg in het noordwesten van IJsland rust een ijzige hoed: de Eiríksjökull. Deze opvallend bolvormige gletsjer heeft z'n bestaan te danken aan een grote vulkaanuitbarsting tienduizenden jaren geleden. IJsland was toen bedekt door een kilometersdikke ijslaag. Van onderen smolten vulkanen daar holtes in die met lava werden opgevuld. De Eiríksjökull is een van de grootste bergen die op deze manier is ontstaan.
Onder: Eiríksjökull met de slingerende Kjalvegur (F35) op de voorgrond, juli 2023.
Het ijs glijdt vanaf bijna 1700 meter alle kanten uit. Op slechts twee plekken stroomt genoeg ijs bij elkaar om gletsjertongen van enige omvang te vormen: de Klofajökull en de Brækur. Niet toevallig liggen beide grofweg op het noorden, waar het ijs in de schaduw van de berg minder snel smelt. De Brækur heeft relatief 'schoon' ijs met weinig as of stenen. De Klofajökull gaat grotendeels schuil onder een puinlaag.
Onder: Brækur, juli 2023.
Dat de Brækur niet veel stenen bevat ligt aan de route die het ijs aflegt. Van de top van de berg tot de tong overbrugt de gletsjer zevenhonderd meter. Onderweg komt het ijs nauwelijks langs steile eroderende rotsen waar stenen op het ijs kunnen vallen. Maar het is en blijft IJsland, dus as, stof en zand komen niettemin in het ijs terecht.
Onder: Het ijs stroomt rechttoe rechtaan de berg af, juli 2023.
Onder: Sneeuwlagen worden afgewisseld met vuile lagen, ontstaan in jaren dat er veel sneeuw smelt en alleen stof en as achterblijft. Luchtopname Brækur, juli 2023.
Onder: Het ijs kan niet snel genoeg meebuigen met de steile ondergrond, waardoor het scheurt en er diepe crevassen ontstaan. Luchtopname Brækur, juli 2023.
De berg Eiríksjökull kent rondom steile hellingen. Daardoor is de berg maar op een enkele plek op te lopen. Eenmaal boven vlakt het abrupt af. De Brækur blijft tegenwoordig steken op dat vlakke plateau (1000 m), maar kwam in de negentiende eeuw helemaal tot beneden (500 m).
Onder: Luchtopname van de Brækur. De afstand van het ijs tot de klif is tegenwoordig ruim tweehonderd meter.
Onder: Eiríksjökull met steile hellingen in het avondlicht, juli 2023.
De sterke teruggang van de gletsjer dateert al van enige tijd geleden. Tegenwoordig is de lengte min of meer stabiel. De laatste jaren komt er van hoog op de berg zelfs iets meer ijs naar beneden dan er smelt, zodat de gletsjer een paar tot enkele tientallen meters langer is geworden. Dat is vooral duidelijk te zien aan het opstuwen van nieuwe morenes. Omdat de lengte al tientallen jaren weinig verandert is er een dikke eindmorene ontstaan.
Onder: Het ijs duwt een mengsel van zand, grint en keien voor zich uit. Smeltwater verzamelt in tussenliggende poelen.
Onder: Verticaal en schuin gezicht op een groeiend deel van de tong, met een rommelige nieuwe morene tussen ijs en voorland.
De overgang van ijs naar land is veel minder scherp dan foto's doen vermoeden. Onder de hoopjes zand gaat bijna altijd ijs schuil, dat profiteert van de isolatie die het zand en de steentjes bieden. Bovendien creëert een groeiende gletsjer nog meer chaos door het ijs zowel in als over de steenmassa in het voorland te duwen.
Onder: Onder een vernis van zand en steentjes gaat ijs schuil. Brækur, juli 2023.
Onder: De stuwkracht van de gletsjer creëert in combinatie met smelt bijzondere vormen. Brækur, juli 2023.
De Brækur gedraagt zich anders dan de rest van de Eiríksjökull, die gestaag krimpt. Dat kan ook niet anders, want met het oplopen van de temperatuur blijft er aan het einde van de zomer steeds minder sneeuw over om de gletsjers te voeden. 2021 was wat dat betreft een extreem slecht jaar. Toen was bijna de hele gletsjer eind augustus grijs, wat betekent dat de sneeuw van meerdere jaren helemaal is weggesmolten. Ook de Brækur zal daardoor binnenkort gaan merken dat er steeds minder ijsaanvoer is.
Onder: Satellietbeeld van 10 augustus 2021, toen de Eiríksjökull met nog een maand smelt te gaan al grotendeels grijs kleurt. De Brækur ligt linksboven (NW). Bron: Sentinel 2 via sentinel-hub.com.
Zie voor de hele reeks gletsjergeheugen.wordpress.com of zoek in het weerwoordarchief op ''Gletsjers van IJsland''.