Precies 62 jaar geleden op 18 januari 1963 kwam Reinier Paping als eerste over de streep in misschien wel de zwaarste Elfstedentocht uit de geschiedenis. Na de 'hel van 63' zouden er nog drie Elfstedentochten volgen, maar de laatste was alweer in 1997. Gaat het ooit nog gebeuren?
Voor een ouderwetse Elfstedentocht is volgens het KNMI vooral langdurige vorst nodig. Bij een reeks van vijftien opeenvolgende dagen, die voldoende koud zijn (gemiddelde temperatuur van onder de -4,2 graden), wordt de kans aanzienlijk op het doorgaan van de wedstrijd.
Dan moet het wel ook meezitten met de sneeuw, want sneeuwval zorgt voor slechter ijs. Bovendien kan het als een isolerend deken over het ijs liggen, waardoor de kans op ijsgroei kleiner wordt. Ook moet de zon niet teveel schijnen, want dat remt ook de ijsaangroei. In 2012 leek een Elfstedentocht door te kunnen gaan, maar sneeuw en zon gooide roet in het eten.
Hoewel in Winterswijk de eerste schaatsbaan op natuurijs van het jaar werd geopend, zijn we momenteel nog ver verwijderd van een weekje schaatsen in de buitenlucht. Sterker nog, Weeronline kwam begin deze week met een opmerkelijke statistiek. In De Bilt werd namelijk de 756ste dag op rij zonder ijsdag gemeten, een record.
Voor een ijsdag moet de maximumtemperatuur onder nul zijn en dat kwam voor het laatst voor op 17 december 2022. Inmiddels is het dus al de 763ste dag op rij zonder ijsdag. Sinds het begin van de metingen is het slechts elf kalenderjaren niet tot een officiële ijsdag gekomen. Twee jaren op rij is ook een record.
De Bilt ligt natuurlijk wel in Utrecht en daar wordt de Elfstedentocht niet gehouden. Lokaal kwam het de afgelopen jaren wel tot ijsdagen. De laagste maximumtemperatuur was aan het begin van 2024 in Maastricht, toen het maximaal -1,9 graden was.
Toch is wel te stellen dat de klimaatverandering de kans op een Elfstedentocht dus niet bepaald groter maakt. Volgens het KNMI worden door de opwarmende aarde 'de koudeperiodes minder koud' en neemt de 'duur van de koudeperiodes af'.
Aan het begin van de 20ste eeuw was de kans op een Elfstedentocht nog 'eens in de vijf jaar'. Door de wereldwijde opwarming is dat aan het begin van 2023 verkleind naar 'eens in de twintig jaar'. Volgens die cijfers zou er eigenlijk in 2017 een Elfstedentocht moeten zijn geweest.
Makkelijk gesteld komt de zestiende Elfstedentocht uit de geschiedenis steeds een jaartje dichterbij. Dat gaat echter alleen op als er überhaupt ooit nog een Elfstedentocht wordt verreden natuurlijk...