Noordoostenwind 4°C warmer dan zuidwestenwind in onze zomers?

Ik kwam gisteren op het idee om eens uit te zoeken welke temperatuurafwijkingen horen bij welke windrichting. Specifiek de maximumtemperaturen in de zomer. Zo had de zomer van 2018 heel vaak een noordelijke windcomponent, en toch werd het de warmste ooit gemeten. 

Voor alle zomerdagen van 1904 t/m 2024 heb ik daarom de afwijking in de maximumtemperatuur in De Bilt berekend, rekening houdend met de stijgende temperatuurtrend. Vervolgens heb ik alle gegevens gegroepeerd per 22.5° (windrichting) en 2 m/s (windsnelheid). Van alle dagen per classificatie heb ik de mediaan berekend. Nog wat smoothing toepassen en je krijgt het volgende figuur. 

Hoe lees je 'm? Stel er staat windkracht 4 (hoogste uurgemiddelde) uit het noordwesten, dan leverde dat over de afgelopen 120 jaar gemiddeld een afwijking van ongeveer -2°C à -2.5°C op voor de maximumtemperatuur. Als je de figuur dan zo bekijkt, valt te zien dat alles met weinig wind geen al te grote afwijkingen laat zien. De afwijkingen worden pas groter (duidelijker) bij een meer doorstaande wind, of het nu westelijk of oostelijk is. Dat lijkt me ook vrij logisch. 

Kijk je verder naar de verdeling per windrichting, dan valt toch wel op dat een matige noordoostenwind (afwijking van +2 tot +3 graden) doorgaans veel hogere maximumtemperaturen oplevert dan een matige zuidwestenwind (afwijking van circa -1 graad). Dit geldt voor De Bilt, voor de kustgebieden kan het natuurlijk een ander verhaal zijn. De minst warme windrichtingen zijn westelijk tot noordwestelijk, maar daarvoor moet er zoals gezegd wel voldoende wind staan.

Al met al loopt de 'nullijn' niet oost-west, maar juist noord-zuid. Dat geeft aan dat het voor de maximumtemperaturen eigenlijk niet heel veel uitmaakt of er een noord- of zuid-component in de wind zit. Sterker nog, een NNO-wind is vaak tot 2 graden warmer dan een ZZW-wind. Een westelijke of oostelijke windcomponent maakt wel heel veel verschil. Waar een matige westenwind doorgaans tot maximumtemperaturen circa 2 graden onder het langjarig gemiddelde leidt, is voor een matige oostenwind juist een positieve afwijking tot (ruim) 5 graden te zien.

Als je puur qua oppervlak kijkt, lijkt de optelsom van de afwijkingen niet op nul uit te komen. Dat klopt, want de meest voorkomende situaties de afgelopen 120 jaar waren 's zomers windrichtingen van noord via west naar zuidwest, meestal rond 3 à 4 Bft. Dat zijn ook de gebieden die vaak koel weer/gematigde temperaturen geven, terwijl dagen met een matige zuidoostenwind veel uitzonderlijker zijn.

Moraal van het verhaal: eigenlijk maakt het veel minder uit of de wind noordelijk of zuidelijk is, maar vooral westelijk of oostelijk. En een wind uit het zuidwesten of zelfs zuidzuidwesten is allesbehalve een garantie op warm(er) weer. Dat zien we ook in de huidige pluim, met de komende week veel zuidwestenwinden en daarbij gematigde temperaturen, terwijl op termijn de toename van het aantal warme leden samenvalt met grotere kansen op windrichtingen tussen noordwest - noord - noordoost.