Weerwoord | Vroeger tijden: Ramp van moddergat, maart 1883

Hier een stukje hoe een overgang naar winterweer in maart de bevolking kon verrassen met alleen in Moddergat al 83 slachtoffers (waaronder een voorouder van mijn vrouw). Bij stamboomonderzoek kwam ik de ramp tegen.

De ramp van Moddergat, maart 1883

Moddergat: Na een lange winter van gedwongen
nietsdoen werden de vissers onrustig.
Het werk aan de schepen was
gedaan, het wachten was op gunstig weer.
Op 28 februari zorgde een hogedrukgebied
voor prachtig voorjaarsweer. Op
zondag 4 maart, het was nog steeds stabiel,
werd besloten de schepen uit hun
winterligplaats Ezumazijl te halen en op
de Peasumerrede voor anker te leggen.
’s Nachts om half één vertrok de vloot, 22
schepen sterk, naar het z.g. Scholveld.
Een gebied bestaande uit zandruggen met
een diepte van 6 – 7 vadem (1 vadem =
1,88 m.) waartussen geulen met een
diepte van 9 – 12 vadem. Het Scholveld
is gelegen ten noordoosten van Borkum.
Het verhaal ging dat hier ooit een graanschip
was gezonken en daar kwamen
allerlei soorten vis op af. De af te leggen
afstand bedroeg ongeveer 50 km. Toen
het ’s morgens plm. half zes licht werd
waren de schepen op de plaats van
bestemming. Er werd volop gevist. De
wind draaide van NO naar WNW. Tegen
het middaguur naar het noordwesten en
begon aan te wakkeren.
Een ooggetuige verklaarde dat er een
zwarte lucht plat op het water kwam
aanzetten, die zodra men er onder door
kon kijken een storm deed opsteken,
vergezeld van hagel- en sneeuwbuien.
Gedurende de nacht nam de storm in
hevigheid toe en begon de vlucht. De
steeds heviger wordende sneeuw- en
hagelbuien verenigden zich met de nu in
volle kracht aanrollende, woeste Noordzeegolven.
De steeds iets draaiende wind
in combinatie met hevige buien zorgden
er voor dat de toch al minieme navigatie
en oriëntatie over de talloze ondieptes
vrijwel onmogelijk werd. Ooggetuigen
verhaalden dat ze de zee zelden zo onstuimig
hadden gezien, het troebele water
kwam soms wel 60 voet hoog. Dit
gevoegd bij het feit dat de aken en blazers
niet in alle onderdelen zeewaardig
konden worden genoemd, dan komt men
tot de conclusie dat een ramp onvermijdelijk
moest zijn.
De aken, en vooral de blazers waren zeer
geschikt om voor hun netten bij te leggen,
het z.g. drijven met de hoge steven naar
de golven gekeerd, als snelzeilers ook.
Maar om te lensen, dus voor de wind de
hooggaande zeeën te ontlopen, waren ze
wegens de lage bouw van het achterschip
nu eenmaal ongeschikt.
De nacht van 5 op 6 maart zal voor deze
vissers verschrikkelijk zwaar zijn geweest,
maar toch zullen ze nog hoop
hebben gehad dat de ochtend zou aanbreken
met een afnemen van de storm.
Niets was echter minder waar, de storm
nam nog meer in kracht toe en bereikte in
buien windkracht 9 tot 10. Om acht uur
sloeg het eerste schip om, vermoedelijk
de WL 7 (een in 1874 gebouwde aak).
Omtrent de wijze waarop de schepen
vergingen bestaat geen eenduidigheid.
Sommigen vertelden dat de schepen van
achteren besprongen werden door zulke
grondzeeën dat ze kantelden in hun
lengteas; anderen zeggen dat ze dwarszee
sloegen en overzij kantelden. Wanneer
het laatste schip vergaan is, is niet bekend,
maar wel dat de plaats van stranding
zich over een kustlijn van 70 km.
uitstrekte. De meeste schepen vergingen
op de gronden voor Schiermonnikoog en
de Kalkman (Engelsmanplaat).
Een drietal schepen die de volle zee hadden
opgezocht vergingen op ruim 6 uur
varen boven Ameland. Tussen 12 en 16
uur n.m. nam de wind in kracht af, maar
de zee bleef nog zeer onstuimig, zodat
om half drie waarschijnlijk als een der
laatsten de WL 2 van Basteleur, voor de
kust van Schiermonnikoog kantelde.
Drie schepen wisten voor de wind af het
Friesche gat binnen te komen en kwamen
op Oostmahorn (de Skâns) aan. Het
vierde schip kwam achterstevoor het
Pinkegat binnen en het vijfde kwam
eveneens achterstevoor door het Amelandergat.
Deze twee laatste schepen hadden
hun tros met netten en al ver-zwaard
op de kop van het schip bevestigd en wisten
zo het schip af te remmen en hadden
geluk veilig aan wal te komen.
Het stormveld was zeer uitgebreid. Want
naast de 17 schepen uit Moddergat en
Peasens, vergingen er ook drie schepen
uit Zoutkamp met 9 man, 8 schepen van
Urk met 26 man en één schip uit
Nieuwendiep met 3 man. Zeven schepen
uit Urk vergingen in het Goereese Gat bij
een poging achter de loodskotter veilig
naar binnen te komen; één schip strandde
op het strand bij Bloemendaal. Ook op de
oostkust van Engeland gingen verschillende
schepen ten onder.
In Nederland waren die dag 121 vissers
verdronken, achterlatende 80 weduwen
en 200 minderjarige kinderen.
Moddergat was het zwaarst getroffen. Op
de zeedijk waar de schepen vertrokken
staat het monument met de tekst: