Vorige week heb ik op het hoofdforum al aandacht besteed aan de gemeten waterstanden van de Rijn bij Lobith. Dat was naar aanleiding van een stukje op Climategate.nl, en berichten in de media.
https://www.weerwoord.be/m/2904099
Vorige week werd een record-lage stand waargenomen. Dat is iets anders dan een record-lage waterafvoer. Doordat de bedding van de Rijn steeds dieper uitslijt worden lage waterstanden nu makkelijker bereikt. In het verleden zijn er momenten geweest waarop de waterafvoer nog lager was dan vorige week. Overigens worden de records vaak pas in oktober gevestigd; we hebben dus nog even de tijd. Hier nog eens het plaatje van het verloop van de waterafvoer (debiet) in de 7 droogste jaren.
In 1929 werd de laagste stand in de (strenge) winter gemeten. Kennelijk waren toen bovenstrooms veel rivieren bevroren en werd er nog maar weinig smeltwater aangevoerd. Ook in 1953 en 1954 viel de laagste stand in (dezelfde) winter. Die was toen niet streng, maar het kan natuurlijk dat bovenstrooms de neerslag als sneeuw bleef liggen. Ook de voorgaande herfst was als droog.
Ik heb overzichten gemaakt van het totale verloop van de waterstand vanaf 1901, verdeeld over drie PDF's. Dat is op een zelfde manier gepresenteerd zoals ook de weergegevens op logboekweer.nl. Per jaar is de hoogste en laagste waterstand/ waterafvoer aangegeven.
zie:
Het debiet (waterafvoer) van de Rijn wordt niet werkelijk gemeten. De waterstand wordt gemeten, en het debiet wordt daar met een formule uit afgeleid. Alphons van Winden van de website waterpeilen.nl merkte op dat het niet altijd navolgbaar is hoe Rijkswaterstaat dat doet. Oftewel: er zit nogal wat onzekerheid in de berekende afvoerhoeveelheden. Het commentaar van Alphons:
De afvoeren worden namelijk niet gemeten, maar afgeleid van de stand dmv een zgn waterstand-afvoer relatie. Deze wordt eens in de ca 10 jaar (recent wat vaker) bijgewerkt vanwege de veranderende bodemligging en het verloop in de waterstanden. Dit betekent dat na die 10 jaar de afvoer bij dezelfde stand naar boven wordt bijgesteld. Voor zover ik weet vindt daarna geen correctie plaats van de voorgaande jaren, waarin er ook al sprake was van een langzaam oplopende afwijking.Daarnaast zijn van de oudere jaren de debieten pas rond 1950 (weet t jaartal niet met zekerheid) met terugwerkende kracht bepaald. Daarbij zijn zeker afwijkingen in waterstand -afvoer niet altijd correct meegenomen. Afvoeren uit 1921 zijn daarom niet betrouwbaar en 1947 wellicht ook niet.
Tenslotte is er dit jaar een extra correctie geweest van de relatie, waarbij, met name voor de lagere afvoeren, de afvoer bij dezelfde stand naar beneden is bijgesteld. In plaats dus van naar boven zoals voorheen steeds gebeurde. Deze correctie heeft er voor gezorgd dat de afvoer nu bij dezelfde stand als in 2018 (beide ca 6,5m) ca 65 m3/s lager is; 670 nu in vergelijking met 735 in 2018.
Ik heb hier zelf ook nog wat aan gerekend. Ik heb voor alle data de verhouding uitgerekend tussen de door RWS opgegeven waterstand en de afvoerhoeveelheid. Van de waterstand in NAP heb ik 5 meter afgetrokken, dat zal zo ongeveer de hoogte van de rivierbodem zijn. Dat levert het onderstaande plaatje op. We zien dat vanaf ongeveer 1971 de verhouding steeds meer wordt aangepast. Vanaf ongeveer 2000 gebeurt dit heel geleidelijk, grote sprongen zitten er niet in. Wel merkwaardig is het laatste stukje, zoals Alphons ook al opmerkt. Nu worden er opeens bij gemeten waterstanden weer lagere afvoeren berekend. Een verklaring zou kunnen zijn dat de rivierbodem een stukje is opgehoogd, dat is niet helemaal duidelijk.
In de periode tot en met 1963 zien we nog opvallende uitschieters naar beneden. Dat zullen allemaal strenge winters zijn. Vermoedelijk is er dan door ijsvorming een ander verband tussen waterhoogte en waterafvoer.
