Gletsjers van Noorwegen III: Breidablikkbrea/Fonnabu (Folgefonna)

Gletsjers intrigeren mij enorm: zo vast doch vloeibaar, zo machtig doch kwetsbaar. In de zomer probeer ik er daarom altijd een stel te bezoeken. Afgelopen augustus lukte dat in Noorwegen onder mediterraanse weersomstandigheden. Het leek mij leuk om iets over de gletsjers te vertellen. Eerder passeerden Svelgjabreen en Blømstolskardsbreen reeds de revue. Vandaag: Breidablikk, en eigenlijk heel Folgefonna.

Luchtfoto uit 2019, met Fonnabu onder de rode stip. Het beeld meet ongeveer 7 bij 4 kilometer. Helemaal links Bondhusbrea, zie verderop in de tekst. Bron: norgeibilder.no.

Folgefonna is de verzamelnaam voor drie afzonderlijke ijskappen. Daarvan is de zuidelijkste met 164 vierkante kilometer veruit de grootste. Kenmerkend aan ijskappen is hun vlakke top: het midden van Zuidelijk Folgefonna ligt net boven de 1600 meter en is vrijwel vlak. Gelukkig maar, want daardoor ligt een groot gebied boven de 1460 meter. In het recente verleden was dat de hoogte waarop er in de winter grofweg evenveel sneeuw viel als er 's zomers smolt. Daarom heet het ook wel de Equilibrium Line Altitude (evenwichtshoogtelijn, ELA). Iedere vierkante kilometer bóver de 1460 zorgde dus voor massawinst, eronder voor massaverlies.

Grafiek: reconstructie van de ELA te Folgefonna over de laatste 6000 jaar aan de hand van bodemsedimenten. De lijn met blokjes geeft de ELA (linkeras) aan ten opzichte van de 1465 van 'nu' (horizontale zwarte lijn). Folgefonna kwam na duizenden jaren afwezigheid rond 6000 PB weer terug door de dalende ELA. Bron: Bakke et al.  (2005). 

Helaas klimt de ELA door klimaatverandering. De warmere zomers zorgen voor meer smelt en in de winter is het niet in gelijke mate harder gaan sneeuwen. Een steeds groter oppvervlak van de ijskap verliest daardoor massa, en het areaal dat sowieso al onder de ELA lag is harder gaan smelten. Vanwege dit alles gaat Folgefonna een wisse dood tegemoet. Onderzoek aan sedimenten in nabijgelegen meertjes en veentjes toont namelijk aan dat Folgefonna niet kan bestaan bij een ELA boven de 1550. Wonderlijk hoeveel honderd meter op zo'n vlakke ijskap uitmaakt.

De huidige ijskap loopt ver achter op het klimaat: hij is veel groter dan de temperaturen toestaan. Bijzondere omstandigheden dus om al dat ijs te bezoeken. Fonnabu is daar een mooie plek voor, vol geschiedenis. Deze plek werd door een Duitse reisagant-avant-la-lettre in de 19e eeuw geschikt bevonden voor een weide blik en wandeling over de ijskap. Op een onmogelijke plek werd door lokale boeren een pad uitgehakt. Paarden moesten er omhoog kunnen om de veelal Duitse gasten met slee over de ijskap te kunnen trekken. Aan de andere kant, bij Odda, stond hun schip dan weer klaar. De rijke dames en heren moeten nog een aardige conditie hebben gehad!

Foto: Noordelijk Folgefonna.

Wie 's ochtends loopt, klimt lekker in de schaduw. Je begint op zeeniveau, tegen de 1100 meter komt Noord-Folgefonna (±26 km2) in beeld. Het grote Folgefonna is aldoor vlakbij, maar pas op 1322 komt haar ijs in beeld. De hut die daar staat heet toepasselijk Breidablikk. Dan is het nog een dikke kilometer naar Fonnabu, de toeristenhut op 1450 meter. Steeds met uitzicht op de Breidablikkbrea, die uiteenvalt in een meer. Mooi en treurig gezicht.

Bij Fonnabu loont het om door te lopen tot aan het ijs. Door windwerking is de ijsrand hier vrijwel verticaal. Hetzelfde effect zie je bij sneeuwduintjes.

Wie niet in de hut blijft slapen moet onderhand wel omkeren. Eenmaal terug bij de tent bleken nieuwsgierige koeien hem ook gevonden te hebben. Ik heb een gezonde angst voor dieren van 700 kilo met hoorns, dus ben ik eerst nog even naar het Bondhusvatnet te gelopen. Ooit had je daar mooi uitzicht op de Bondhus-gletsjer. Dankzij veel sneeuwval groeide hij in de jaren negentig zelfs meer dan 200 meter. Het werd een echte trekpleister, net als Briksdalsbreen (Jostedalsbreen). En net als daar, worden hordes toeristen nog steeds lekker gemaakt met foto's die enorm achterhaald zijn. Want wie tegenwoordig bij Bondhusvatnet aankomt, ziet de gletsjer helemaal niet meer. In 2007 zag ik hem nog net z'n tong uitsteken...

Foto's: 2021 versus 2007.

Grafiek: lengteverandering Bondhusbrea. Bron:nve.no

 Bedankt voor het lezen en kijken. Volgende keer zal ik proberen de tekst beknopter te houden, maar er is zoveel te vertellen!