Gletsjers van Noorwegen IV: Buerbreen (Folgefonna)

Gletsjers intrigeren mij enorm: zo vast doch vloeibaar, zo machtig doch kwetsbaar. In de zomer probeer ik er daarom altijd een stel te bezoeken. Afgelopen augustus lukte dat in Noorwegen onder mediterraanse weersomstandigheden. Het leek mij leuk om iets over de gletsjers te vertellen. Eerder passeerden Svelgjabreen, Blømstolskardsbreen en Breidablikkbrean reeds de revue. Vandaag: Buerbreen.

Afbeelding: Buerbreen in 2019. Het beeld meet ongeveer 4 bij 2,5 kilometer. Bron: https://www.norgeibilder.no/. 

Buerbreen (ook wel: Buarbreen) is een gletsjer aan de oostkant van Folgefonna en bestaat uit twee takken: de noordelijke heet Øvre Buerbreen en de zuidelijke Nedre Buerbreen, omdat de een lager komt dan de ander. Vooral de Nedre Buerbreen is een echte trekpleister, want makkelijk te bereiken vanuit het nabijgelegen Odda. Zelfs 150 jaar geleden was dit al een geliefde bestemming, in ieder geval voor Knud Knudsen.

Knud Knudsen (1832-1915) was een Noorse fotograaf. Hij kwam van een boerderij in Odda en legde zich toe op de fotografie. Daar begon hij mee aan het begin van de jaren zestig van de negentiende eeuw, precies op tijd om Buerbreen z'n grootste omvang in duizenden jaren te zien bereiken. Dat moet hem mateloos hebben geboeid, want hij sleepte zijn niet-zo-mobiele camera veelvuldig het Buerdalen in. Een saaie wandeling zal het niet geweest zijn, want het uitzicht op de gletsjer was prachtig:

Foto: Buerbreen vanaf Jondal, 1890-1895. Knud Knudsen, Collectie Universitetsbiblioteket Bergen.

Grofweg hetzelfde uitzicht anno 2021:

Knud heeft prachtig vastgelegd hoe de gletsjer groeide. Zijn eerste foto dateert van 1864. De tong trekt zich dan sinds een paar jaar een beetje terug, maar hogerop is al te zien dat er een nieuwe stoot voorwaarts als een verdikte golf door het ijs beweegt. Binnen een paar jaar begint de gletsjer weer langer te worden. Dat is ook op Knuds foto's te zien. Een groeiende gletsjer ziet er namelijk heel anders uit dan een krimpende; hij heeft een steiler front, steilere zijkanten en zit vol met scheuren.

Foto: Buerbreen door Knud Knudsen, 1864. Collectie Universitetsbiblioteket Bergen.

Foto: typisch uiterlijk van een groeiende gletsjer. Knud Knudsen, 1870. Collectie Universitetsbiblioteket Bergen.

Foto: steil front, ook kenmerkend voor groeiende gletsjers. Knud Knudsen, 1870. Collectie Universitetsbiblioteket Bergen.

In 1878 is Buerbreen op z'n langst en behield die lente tot ongeveer 1892 (bron: Nussbaumer et al., 2011). Daarna begon de achteruitgang, zij het eerst heel langzaam. Bij een nieuwe opleving tegen 1933 was Buerbreen slechts enkele tientallen meters korter dan in 1892. Daarna is het snel bergafwaarts gegaan. 

Afbeelding: Lengteverandering (Nedre) Buerbreen, 1900-2020. http://glacier.nve.no/Glacier/

Foto: In 1904 heeft de gletsjer een veel gladder en flauwer oppervlak, want duidt op krimpen. John Bernhard Rekstad, 1904. UBB.

De snelle achteruitgang komt niet in de laatste plaats doordat de gletsjer in twee delen uiteen is gevallen. Het lagere dalgedeelte heet nu Nedre Buerbreen, de hoger eindigende tak Øvre Buerbreen. Ovre Buerbreen is op Knuds eerste foto's te zien als de ijsval die in het midden van het beeld over de rotsen stroomt en aansluit bij het dalgedeelte. Die verbinding is sinds de jaren dertig verdwenen.

Tegenwoordig stopt Øvre Buerbreen op 900 meter boven zeeniveau, waar hij vroeger tot 400 meter reikte. Dat neemt niet weg dat hij nog steeds een bezoek meer dan waard is. Het is dezelfde route als naar de drukker bezochte Nedre Buerbreen, alleen met een extra klim van 200 meter via een matig gemarkeerd pad. Onderstaande foto's zijn van 2019. 

Tussen beide gletsjerarmen in ligt een bewandelbare rots. Bovenop is nog de oude zijmoraine van Ovre Buerbreen te zien, inmiddels honderden meters hoger dan de gletsjer zelf. Loop de rots tot boven af en je staat aan de rand van Folgefonna, met pal ten zuiden de machtige ijsval van Nedre Buerbreen.

Aan de andre kant van de ijsval torent Reinanuten hoog boven de gletsjer uit. Van die kant heb ik de boel dit jaar bekeken. De wandeling erheen verliep vlot. Ik wilde iets lager in de buurt van Buarvatnet slapen, maar daar liepen Schotse Hooglanders. Dus zette ik de tent hoger op, min of meer op de top van Reinanuten. Helaas nam de noordwestenwind allengs toe. Hij kwam van over de ijskap aanwaaien, botste vol op de verticale Reinanuten en blies bij vlagen met orkaankracht over de kale top van diezelfde berg. Midden in de nacht rukte een geweldige windstoot de flink versterkte tent aan de loefzijde helemaal los, zodat ik onbedoeld een horizontale pirouette in mijn slaap maakte. Minder gracieus gezegd: ik rolde twee rondjes op Reinanuten. Gelukkig waren er ook windstille periodes, waarin ik m'n boeltje kon inpakken en de nacht heb uitgezeten. Het was bizar weer: helder met motregen, zodat de bijna volle maan continu voor een regenboog boven de gletsjer zorgde.

Toen de zon op kwam werd het droog en blauw. Het bleef erg winderig, waarin het soms moeilijk was om overeind te blijven. Maar de pret was er tussen al dat ijs niet minder om.

Wie nog niet genoeg heeft gezien raad ik vooral aan om eens door de beeldbank van de Universiteit Bergen te struinen. Klip op de link in de fotobeschrijvingen of ga naar https://marcus.uib.no/home en zoek op buarbreen (dus met een a). Het zijn gescande glasnegatieven, dus haarscherp.

En o ja, kijk ook even naar onderstaand filmpje om een idee van de harde wind te krijgen (met name rond 01:10):