Het is beslist de moeite waard om de ontwikkelingen op de weerkaart te beschouwen in het licht van de toestand van de stratosfeer. Wat we zien binnen niet al te lange termijn is dat de straalstroom (troposfeer) in de Atlantische regio afgezwakt wordt en daarmee samenhangend dat deze een meer zuidelijke baan kiest. Dit proces is goed te herleiden tot de stratosferische opwarming (geen SSW!) die we eind november zagen. In plaatje 1 zien we een brede band (blauw) met meer dan normale oostelijke wind (60 graden noorderbreedte). Eind november was er kort een koppeling met de troposfeer (niet zichtbaar), aan het eind van de week treedt er opnieuw een 'downwelling' (omlaag sijpelen) naar de troposfeer op.
Dit heeft direct te maken met de beneden normale zonaliteit in de arctische regio, zie de plot van Berlijn (plaatje 2). Aan de rechterzijde, in de arctische regio, overheerst het blauw van de boven normale de oostelijke wind; dit is een uitvloeisel van de eerder opgetreden Canadian Warming. Op 10 hPa en 60 NB staat overigens een redelijk sterke (omstreeks normaal) westelijke stroming, opnieuw een aanduiding dat we ver weg zitten van een SSW. Ander belangrijk detail is de oostelijke wind boven de evenaar (links), op 30 hPa. Het ziet er toch echt naar uit dat de QBO (Quasi Biennal Oscillation) die zo belangrijk is voor het tot stand komen van een SSW (in combinatie met geringe zonneactiviteit) oostelijk gaat worden, deze maand. Dat zou betekenen dat we alle drie de wintermaanden met een negatieve QBO te maken gaan krijgen.
Ook in plaatje 2 valt op de sterke westelijke stroming hoog in de stratosfeer. De stratosferische polaire vortex (SPV) is nog steeds krachtig ontwikkeld, hoewel verplaatst vanaf de Noordpool richting Noord-Rusland. Dat effect zien we in plaatje 3 (een week vooruit), met de hogedruk (getrokken lijnen) boven de Canadese regio en de lage druk (gestippelde lijnen) oost daarvan. Gekleurd zijn de gebieden waar opwarming (geel) of afkoeling (blauw) optreedt. Wat opvalt is de scheve as van zowel de hogedrukzone als de SPV. De Canadese opwarming heeft daardoor een stabiliserend effect voor de troposfeer in de Atlantische regio. De stratosferische poolwervel daaraan gekoppeld is eveneens scheef getrokken. Dit is een gevolg van de eerdere verstoring (november), maar ook een opmaat naar een volgende ronde van opwarming.
Om die te illustreren gaan we naar plaatje 4. Daarin de warmtestroom (heat flux) door windschering. Links het verleden, met duidelijk zichtbaar de opwarming (oranje) eind november. Rechts van de getrokken verticaal de verwachting. Helemaal in het uiterste bereik dient zich een volgende opwarming aan. Die wordt geïnduceerd door een warmte-impuls aan het oppervlak, dat is in de Siberische regio. Daar is de gradiënt (wind en temperatuur) maximaal, mede vanwege de reeds verplaatste vortex, maar ook vanwege het gunstige samenspel van het Siberische hoog en verhoogde depressie-activiteit bij de Aleoeten. Zo vanaf het begin van het tweede decade zou dit moeten leiden tot vernieuwde wave1 en verlenging van de druk op de stratosferische poolwervel. Deze ontwikkelingen zijn echter nog een beetje onzeker, mooi onderwerp voor een volgende update.
