update 8-1-2020

Bericht van: Paul (Odijk) , 09-01-2020 09:03 

Tijd voor een update van de stratosfeer, niet in de eerste plaats vanwege de stratosfeer zelf, maar vanwege de veranderende teleconnecties. 

Eerst de stratosfeer zelf. De stratosferische poolwervel (SPV) blijkt bijzonder weerbarstig te zijn voor verstoringen, dit winterseizoen. Het is niet bepaald zo dat er geen aanvallen zijn geweest op de vortex, integendeel. De wave1 activiteit is een goede maatstaf voor de intensiteit van de verstoringen (plaatje 1). We hebben twee sterke golven gehad, opgewekt vanuit de troposfeer, eentje op de overgang van november naar december en een tweede een maand later. Zo sterk dat er dagrecords gesneuveld zijn. Kijken we naar de uitwerking op de SPV (plaatje 2), dan zien we een daling van de zonale wind op 10 hPa, 60 NB, begin december - niet genoeg voor een SSW - en ook een daling begin januari. Inmiddels is de stratosferische poolwervel al dermate sterk geworden dat de zonale wind amper meer onder het gemiddelde getrokken wordt. Boven de 40 m/s windsnelheid wordt als maat gehouden voor een 'sterke' poolwervel, de komende tijd gaan we zelfs richting de 60 m/s. 

Veel uitzicht op verbetering daarna is er niet, zeker niet richting de zo begeerde SSW. De situatie in de stratosfeer ontspant zich wat en de zonale wind gaat weer meer richting normale waardes. Nee, de stratosfeer is zeker niet de driver die we zoeken, willen we uit het patroon komen van doorstaande westelijke winden. Het is eerder andersom: om tot een significante verstoring te komen, moet er verandering komen in de troposferische poolwervel. Een impuls richting de stratosfeer komt normaal gesproken vanuit een hoog boven West-Rusland of Scandinavië, in combinatie met lagedruk bij IJsland en de Noordpool. 

Dit is dus het moment om onze blikken te richten op de troposfeer zelf. Tussen de troposfeer en stratosfeer bestaat een ingewikkelde interactie. Normaal verwachten we hulp van de stratosfeer tegen de westelijke stroming die ons winterklimaat overheerst. In dit geval is het eerder andersom. De zeer sterke troposferische poolwervel kan als hoofdschuldige gezien worden voor de weerstand van de stratosfeer tegen verstoringen, kijk maar naar het ontbreken van blokkerende hogedrukgebieden op de voor SSW's relevante posities. Maar wat is de oorzaak van de krachtige polaire jet? Die vraag is al even aan bod geweest op ons forum, er is gewezen op de algemene opwarming van het klimaat en die speelt vast wel een rol, maar er is ook een meer specifieke oorzaak aan te wijzen voor het antiwinterse patroon de laatste maand(en). Dat is de IOD, de Indian Ocean Dipole. 

Voorafgaand aan dit winterseizoen wist ik niet van het bestaan van deze teleconnectie, op de wintermeeting afgelopen november maakten we dankzij Reinout van den Born kennis hiermee. De NAO zou positief kunnen worden in de winter, volgens hem, omdat we te maken hadden met een positieve fase van de IOD (ook wel DMI). Wat moeten we ons daarbij voorstellen. Ik citeer http://www.bom.gov.au/climate/iod/:

Positive IOD phase

Westerly winds weaken along the equator allowing warm water to shift towards Africa. Changes in the winds also allow cool water to rise up from the deep ocean in the east. This sets up a temperature difference across the tropical Indian Ocean with cooler than normal water in the east and warmer than normal water in the west.

Door het warme zeewater in de noordwestelijke Indische Oceaan wordt hogedruk daar bevorderd en dat bemoeilijkt de totstandkoming van een geblokkeerde atmosfeer boven de Atlantische Oceaan. Een positieve NAO dus. Mij werd niet duidelijk hoe sterk die invloed was tot gisteren, toen zag ik een grafiekje van Sebastiaan op weerwoord.  Ik geef een ander plaatje (plaatje 3), maar hetzelfde beeld: de IOD was zeer sterk positief het afgelopen halfjaar. Geen wonder dat de NAO positief werd, aan het begin van de winter.

Voor die tijd was de NAO maanden lang negatief, een uitvloeisel nog van de SSW van vorig jaar.  Met de aansterking van de stratosferische poolwervel en de inwerking van de IOD moest het patroon wel omslaan. De Canadian Warming van begin december kon daar weinig meer aan veranderen. 

Inmiddels is de IOD weer normaal geworden, daarmee is deze sta-in-de-weg voor winterweer van de kaart. Grote veranderingen krijgen we echter niet zomaar, de atmosfeer kent een zekere traagheid als het gaat om veranderingen. Een oorzaak hiervan kan gezocht worden in - daar heb je hem weer- de stratosfeer. Maar er verschijnen ook andere drivers op het toneel. Ten eerste de QBO die negatief geworden is, gunstig maar wat laat voor de stratosfeer, maar ook van betekenis voor de MJO. Bij een negatieve QBO heeft de MJO grotere uitwerking op het weer. We zien voor de nabije toekomst dat de MJO meer amplitude krijgt en in fase 5 en later 6 komt (plaatje 4). 5 betekent hogedruk boven het continent, 6 meer naar het oosten en lagedruk richting Spanje. Niet onverdeeld gunstig, eigenlijk hebben we fase 7 of 8 nodig. Tot die tijd zie ik hoogstens een versterkt Eurohoog als 'winteralternatief'. Zie het maar als een begin...






Stratosfeer topic   ( 965)
Paul (Odijk) -- 14-11-2019 20:46
Re: Stratosfeer links   ( 653)
Paul (Odijk) -- 14-11-2019 21:11
update 24-11-2019   ( 493)
Paul (Odijk) -- 24-11-2019 16:01
Update 4 december   ( 318)
Paul (Odijk) -- 04-12-2019 12:10
Re: GFS UGKB kaarten   ( 513)
VdeV(Heerenveen) -- 06-12-2019 20:53
update 8-1-2020   ( 372)
Paul (Odijk) -- 09-01-2020 09:03
Lijstje afkortingen   ( 293)
Paul (Odijk) -- 09-01-2020 20:40
25-1-2020   ( 435)
Paul (Odijk) -- 25-01-2020 11:58
Update 15-12-2019   ( 264)
Paul (Odijk) -- 30-01-2020 22:17
Update 30-12-2019   ( 371)
Paul (Odijk) -- 30-01-2020 22:18